Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Brzozowie

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 15 grudnia 2021 r.

I.  Część wstępna.

Pozwem z dnia 31 maja 2021 r. powód R. L. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) w K. wniósł o zasądzenie od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. w W. (dalej jako (...) S.A.) kwoty 2457,60 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2020 r. oraz kosztów procesu. Podstawę roszczenia stanowiły okoliczności szczegółowo przytoczone w treści pozwu (k. 2-9).

W dniu 7 czerwca 2021 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Brzozowie wydał w sprawie nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym (k. 51).

Od przedmiotowego orzeczenia sprzeciw w dniu 28 czerwca 2021 r. wywiodła strona pozwana. Zaskarżyła rozstrzygnięcie w całości, wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu oraz podnosząc twierdzenia i zarzuty szczegółowo opisane w sprzeciwie (k. 53-58).

Stanowisko procesowe wyrażone w sprzeciwie strona pozwana rozwinęła w piśmie przygotowawczym z dnia 13 października 2021 r. (k. 101-103).

Zarządzeniem z dnia 22 października 2021 r. (k. 122) przewodniczący na podstawie art. 205[3] § 1 i 2 kpc zarządził wymianę pism przygotowawczych przez strony i w tym celu przyjął w/w pismo strony pozwanej oraz zobowiązał powoda do złożenia własnego pisma przygotowawczego – pod rygorem utraty prawa powoływania twierdzeń i dowodów w toku dalszego postępowania i ich pominięcia.

W odpowiedzi na przedmiotowe zarządzenie powód złożył pismo przygotowawcze z dnia 16 listopada 2021 r. (k. 125-129).

W dniu 2 grudnia 2021 r. strona pozwana złożyła kolejne pismo przygotowawcze (k. 131-136), które przewodniczący na podstawie art. 205[3] § 5 kpc w zw. z art. 205[12] § 2 kpc zwrócił zarządzeniem z dnia 8 grudnia 2021 r. – jako złożone bez zarządzenia i jednocześnie po upływie zakreślonego wcześniej terminu na wymianę pism przygotowawczych (k. 149). Przedmiotowe rozstrzygnięcie nie było kwestionowane przez pełnomocnika strony pozwanej w trybie art. 162 kpc – przez złożenie zastrzeżenia do protokołu.

II.  Ustalenia faktyczne.

Powód prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą – L. R. D. Transport Samochodowy w K., której przedmiotem jest m.in.: transport drogowy towarów, działalność usługowa wspomagająca transport lądowy, działalność związana z oceną ryzyka i szacowaniem poniesionych strat, wynajem i dzierżawa samochodów osobowych i furgonetek oraz pozostała działalność usługowa, gdzie indziej niesklasyfikowana.

(dowód: wydruk (...) powoda, k. 48).

W dniu 12 grudnia 2019 r. w S. doszło do kolizji drogowej w wyniku której uszkodzony został samochód F. (...) o numerze rejestracyjnym (...), własności P. W.. Sprawca zdarzenia posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w pozwanym Towarzystwie (...) S.A. w W..

(okoliczności bezsporne).

W dniu zdarzenia poszkodowany P. W. udzielił powodowi pełnomocnictwa do reprezentowania w postępowaniu likwidacyjnym prowadzonym przez stronę pozwaną, w tym do zgłoszenia szkody, wglądu do dokumentów i rozporządzania pozostałością po uszkodzonym pojeździe oraz oświadczył, że został pozbawiony możliwości korzystania ze swojego samochodu, a nie dysponuje innym, aby go zastąpić. W tej samej dacie poszkodowany zawarł z powodem umowę najmu pojazdu zastępczego, holowania pojazdu i przechowania pojazdu na parkingu strzeżonym. Najem obejmował pojazd S. (...) o numerze rejestracyjnym (...) – tej samej klasy, co pojazd uszkodzony i trwał 32 dni, według stawki najmu wynoszącej 196,80 zł brutto za dobę. Przechowanie uszkodzonego F. (...) na parkingu strzeżonym powoda trwało 8 dni według stawki 30,75 zł brutto za dobę. W ramach usługi holowania uszkodzonego samochodu poszkodowanych strony rozliczyły z kolei koszty: holowania (774,90 zł brutto), załadunek i rozładunek pojazdu (430,50 zł) oraz wywóz samochodu do warsztatu naprawczego (861,00 zł brutto). Wyżej wymienione usługi znalazły odzwierciedlenie w wystawionej poszkodowanemu przez powoda fakturze (...) z dnia 7 lutego 2020 r., opiewającej na łączną kwotę 8610,00 zł brutto.

(dowód: oświadczenie poszkodowanego oraz pełnomocnictwo do reprezentacji w toku likwidacji szkody, k. 13; umowa najmu samochodu zastępczego, holowania pojazdu i przechowania na parkingu strzeżonym z załącznikiem nr 1, k. 14-16; protokół odbioru do umowy najmu samochodu zastępczego, holowania pojazdu i przechowania na parkingu strzeżonym, k. 17; faktura nr (...), k. 18; dokumenty w aktach szkody na płycie CD, k. 62).

Na podstawie udzielonego powodowi przez poszkodowanego pełnomocnictwa pracownik powoda – J. L. w dniu 13 grudnia 2019 r. zgłosił szkodę z dnia 12 grudnia 2019 r. za pomocą elektronicznego formularza zgłoszenia szkody przez sieć Internet. W formularzu zgłoszeniowym podał swój numer telefonu: (...), adres e-mail: (...) oraz adres siedziby przedsiębiorstwa powoda zarówno jako dane zgłaszającego, osoby kontaktowej jak i właściciela pojazdu poszkodowanego. W żadnym miejscu formularza pracownik powoda nie podał danych kontaktowych do poszkodowanego P. W.. Podany przez J. L. numer telefonu komórkowego (...) to numer telefonu służbowego. Przedsiębiorstwo powoda pracuje w godzinach 9:00-17:00, od poniedziałku do piątku. Przy zgłaszaniu szkody w dniu 13 grudnia 2019 r. J. L. oświadczył, że zapoznał się z informacją dotyczącą pojazdu zastępczego. Informacja ta obejmowała wskazanie, że (...) S.A. może zorganizować pojazd zastępczy dla poszkodowanego, który zostanie podstawiony i odebrany ze wskazanego miejsca, bez angażowania gotówki poszkodowanego, gdyż w razie uznania odpowiedzialności strony pozwanej za szkodę, to (...) S.A. poniesie koszty tego najmu. Nadto J. L. został poinformowany, że w razie najmu pojazdu zastępczego we własnym zakresie, koszty najmu zostaną uznane do granicy 120,00 zł brutto za dobę najmu, gdyż za taką kwotę możliwy jest najem pojazdu za pośrednictwem wypożyczalni współpracujących ze stroną pozwaną.

(dowód: formularz zgłoszenia szkody, k. 64-65, dokumenty w aktach szkody na płycie CD, k. 62; zeznania świadka J. L., k. 150v-151).

W dniu 16 grudnia 2019 r. J. L. zostały dodatkowo przekazane dane kontaktowe do wypożyczalni współpracujących ze stroną pozwaną. (...) S.A. poinformowała, że oferta tych wypożyczalni obejmuje: podstawienie i odbiór pojazdu we wskazanym miejscu, pojazd zastępczy nie starszy niż 2 lata, pełny pakiet ubezpieczeń i zniesioną opłatę z tytułu udziału własnego w razie szkody na najmowanym pojeździe, nielimitowaną liczbę kilometrów oraz możliwość przewozu zwierząt.

(dowód: pismo strony pozwanej z dnia 16 grudnia 2019 r., k. 29, 63; dokumenty w aktach szkody na płycie CD, k. 62; zeznania świadka J. L., k. 150v-151).

W dniu 17 grudnia 2019 r. J. L. wystosował wiadomości na podane przez stronę pozwaną adresy e-mail czterech wypożyczalni współpracujących, w których wezwał do przesłania kompletu dokumentów, które należy podpisać przy najmie pojazdu zastępczego. Wniósł również o udzielenie informacji na jaki okres jest wynajmowany samochód zastępczy, jakie są zasady rozliczania szkód na tym pojeździe wyrządzonych z winy użytkownika, jaki samochód zostanie wypożyczony oraz kto poniesie koszty najmu w razie braku uznania odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń.

(dowód: wydruk wiadomości e-mail z dnia 17 grudnia 2019 r., k. 30-33; zeznania świadka J. L., k. 150v-151).

W odpowiedzi na wiadomość e-mail z dnia 17 grudnia 2019 r. J. L. otrzymał tego samego dnia wiadomość w której wypożyczalnia współpracująca K. R. przesłała dokumentację wymaganą przy najmie pojazdu zastępczego oraz wskazała, że umowa łącząca ją z (...) S.A. gwarantuje zniesienie odpowiedzialności oraz wkładu własnego za najmowany pojazd oraz przewiduje natychmiastową dostępność pojazdu zastępczego w sytuacji w której uszkodzony samochód nie jest jezdny. Nadto J. L. został poinformowany, że wypożyczany samochód jest tej samej klasy co samochód uszkodzony oraz że koszty najmu w razie braku odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń przechodzą na poszkodowanego. Pełnomocnik poszkodowanego otrzymał również drogą wiadomości e-mail ogólne warunki najmu pojazdów przez współpracującą ze stroną pozwaną wypożyczalnię (...).

(dowód: wydruk wiadomości e-mail z dnia 17 grudnia 2019 r. wraz z regulaminem wypożyczalni samochodów K. R., k. 34-36; ogólne warunki najmu pojazdów przez (...), k. 37, 88-95; zeznania świadka J. L., k. 150v-151).

Poszkodowany P. W. odmówił skorzystania z propozycji najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem wymienionych wypożyczalni K. R. i (...) powołując się na okoliczności: kar umownych, odpowiedzialności za wynajmowany samochód, obciążenia kosztami najmu pojazdu zastępczego w razie odmowy uznania odpowiedzialności przez zakład ubezpieczeń oraz braku pewności co do udostępnienia pojazdu na cały okres likwidacji szkody.

(dowód: oświadczenie poszkodowanego z dnia 20 grudnia 2019 r., k. 38).

Poszkodowany P. W. najmując pojazd zastępczy od powoda opierał się na zapewnieniach przedstawionych mu przez pracowników powoda. Jego głównym priorytetem była natychmiastowa dostępność pojazdu, brak odpowiedzialności majątkowej za ten pojazd oraz najem na cały okres likwidacji szkody. Otrzymał informację ustną, że najmowany przez niego pojazd jest ubezpieczony w zakresie AC, przez co poszkodowany jest zwolniony z ewentualnej odpowiedzialności za jego uszkodzenia. P. W. nie zapoznawał się z umową ubezpieczenia AC pojazdu S. (...) i nie znał jej zapisów. W toku trwającego najmu poszkodowany otrzymał telefonicznie informację od pracowników powoda, że istnieje możliwość tańszego najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem strony pozwanej, jednak na nieznanych warunkach, gdyż warunki te nie zostały przekazane powodowi przez wypożyczalnie. Jednocześnie poszkodowanego poinformowano, że warunki najmu dostępne są w sieci Internet oraz przewidują obowiązek wpłaty kaucji i ograniczoną dostępność pojazdu – tzn. nie na cały okres likwidacji szkody. Poszkodowany podpisał oświadczenie z dnia 20 grudnia 2019 r. o odmowie skorzystania z propozycji najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem wymienionych wypożyczalni K. R. i (...). Przy tej okazji podpisał również inne przedłożone mu dokumenty, z których treścią się jednak nie zapoznawał. Treść ta została mu streszczona przez pracownika powoda.

(dowód: zeznania świadka P. W., k. 149v-150; oświadczenie poszkodowanego z dnia 20 grudnia 2019 r., k. 38).

Rozliczenie między powodem a poszkodowanym z tytułu opisanych wyżej usług objętych fakturą nr F 0022/02/2020 z dnia 7 lutego 2020 r. nastąpiło w ten sposób, że poszkodowany jako cedent i powód jako cesjonariusz zawarli w dniu 7 lutego 2020 r. umowę przelewu wierzytelności dochodzonej w niniejszej sprawie. W tej samej dacie powód przekazał stronie pozwanej zawiadomienie poszkodowanego o przelewie wierzytelności.

(dowód: umowa przelewu wierzytelności, k. 39; powiadomienie o przelewie wierzytelności, k. 40; dokumenty w aktach szkody na płycie CD, k. 62).

Decyzją z dnia 17 lutego 2020 r. (...) S.A. uznała swoją odpowiedzialność za zdarzenie z dnia 12 grudnia 2019 r. i w oparciu o zweryfikowaną fakturę nr (...) z dnia 7 lutego 2020 r. przyznała odszkodowanie w wysokości 6152,40 zł. Wypłacona kwota obejmowała w całości koszty holowania uszkodzonego pojazdu (w tym załadunek i rozładunek), parkowania uszkodzonego pojazdu i wywozu uszkodzonego pojazdu. Obejmowała również pełen okres najmu pojazdu zastępczego wynoszący 32 dni, jednak po zweryfikowanej przez stronę pozwaną stawce najmu, obniżonej do 120,00 zł brutto za dobę.

(dowód: decyzja strony pozwanej z dnia 17 lutego 2020 r., k. 19; dokumenty w aktach szkody na płycie CD, k. 62).

Umowa najmu pojazdu zastępczego, holowania pojazdu i przechowania pojazdu na parkingu strzeżonym z dnia 12 grudnia 2019 r. zawarta przez poszkodowanego z powodem przewidywała m.in. następujące obowiązki najmującego pojazd: odpowiedzialność materialną za uszkodzony pojazd nie mieszczącą się w zakresie ubezpieczenia AC, pełną odpowiedzialność finansową za skradziony pojazd, jeżeli zaistniała szkoda nie mieści się w zakresie ubezpieczenia AC (§ 4 pkt 5 lit. i, j umowy).

(dowód: umowa najmu samochodu zastępczego, holowania pojazdu i przechowania na parkingu strzeżonym z załącznikiem nr 1, k. 14-16).

Wydany poszkodowanemu przez powoda pojazd zastępczy S. (...) o numerze rejestracyjnym (...) w czasie jego użytkowania przez P. W. był objęty ubezpieczeniem przez (...) S.A. m.in. w zakresie AC (Auto Casco), przy czym ochrona ubezpieczeniowa nie obejmowała zarobkowego wynajmowania i wypożyczania tego pojazdu (np. rent a car).

(dowód: polisa nr (...) wraz z OWU, k. 79-87).

Strona pozwana w okresie korzystania przez poszkodowanego P. W. z pojazdu zastępczego najętego od powoda posiadała możliwość zorganizowania dla poszkodowanego najmu pojazdu zastępczego klasy D (tej samej klasy co pojazd uszkodzony) za kwotę 120,00 zł brutto za dobę najmu. Podana stawka obejmowała również bezkosztowe podstawienie i odbiór tego pojazdu, zniesienie udziału własnego najmującego w szkodzie na pojeździe przez niego wyrządzonej oraz bezzwłoczną dostępność pojazdu.

(dowód: umowa nr (...) z dnia 15 maja 2019 r., k. 110-113; umowa nr (...) z dnia 1 lipca 2016 r., k. 114-119).

III.  Ocena dowodów.

Opisany stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów, które uznał za wiarygodne.

Dowody z dokumentów nie były kwestionowane przez strony co do formy i treści, a sąd również nie znalazł podstaw, aby odmówić im wiarygodności. W znacznej mierze dowody te odnosiły się do faktów, które w toku sprawy okazały się bezsporne. Sporna okazała się wyłącznie kwestia zasadności zastosowania przez stronę pozwaną dobowej stawki za najem pojazdu zastępczego w kwocie 120,00 zł brutto, w miejsce stawki w kwocie 196,80 zł wynikającej z faktury nr(...).

Jako wiarygodne co do zasady sąd ocenił również zeznania przesłuchanych świadków. Zeznania te znajdowały odzwierciedlenie w dowodach z dokumentów, zapewniając jednocześnie pewne uzupełnienie faktów w zakresie z dokumentów niewynikającym.

Jako niegodnie wiary sąd ocenił jedynie część zeznań świadka J. L., a to co do powodów braku podawania przy zgłoszeniu szkody danych kontaktowych poszkodowanego oraz co do zapoznania się przez poszkodowanego z dokumentami przedstawionymi przez wypożyczalne K. R. i (...). W zakresie pierwszej z wymienionych kwestii zeznania świadka były chaotyczne, niespójne, nielogiczne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Skoro formularz zgłoszenia szkody przewiduje odrębne rubryki dla podania danych osobowych i kontaktowych: 1) osoby zgłaszającej, 2) osoby kontaktowej oraz 3) właściciela pojazdu poszkodowanego, a pracownik powoda w każdej z rubryk podaje swoje dane kontaktowe, to takie działanie nie znajduje usprawiedliwienia, nie jest uzasadnione i stanowi jaskrawy przejaw próby uniemożliwienia kontaktu ubezpieczyciela bezpośrednio z poszkodowanym. W zakresie drugiej z wymienionych kwestii zeznaniom świadka J. L. przeczą zeznania samego poszkodowanego – uznane przez sąd za wiarygodne. To, że poszkodowany złożył podpis na przedłożonych mu dokumentach nie znaczy, że zapoznał się z ich treścią. Biorąc pod uwagę, że J. L. jest synem powoda i jednocześnie pracownikiem jego przedsiębiorstwa, a więc osobą bezpośrednio zainteresowaną wynikiem niniejszej sprawy, jego zeznania w zestawieniu z zeznaniami poszkodowanego – niezainteresowanego rozstrzygnięciem, ocenić trzeba jako nieodpowiadające rzeczywistości.

Postanowieniem z dnia 20 września 2021 r. (k. 97, pkt II) sąd oddalił wniosek powoda o zobowiązanie strony pozwanej do przedłożenia dokumentów wymienionych w pkt. 2-4 i 6-8 pisma przygotowawczego z dnia 14 września 2021 r. jako nieistotnych dla rozstrzygnięcia. Rozstrzygnięcie to nie było kwestionowane w trybie art. 162 kpc.

Postanowieniem z dnia 8 grudnia 2021 r. (k. 149v, pkt 3) sąd na podstawie art. 235[2] § 1 pkt 2 i 3 kpc pominął dowody z faktur i decyzji odszkodowawczych wydanych w innych niż niniejsza sprawach z udziałem powoda (k. 20-25).

Wyżej wymieniony dokumenty okazały się nieistotne dla rozstrzygnięcia, podobnie jak cenniki R. i B. (k. 26-28). Za pomocą przytoczonych dowodów powód starał się wykazać, że towarzystwa ubezpieczeń akceptują stosowane przez niego stawki za holowanie pojazdów, parkowanie pojazdów na parkingu strzeżonym oraz najem samochodów zastępczych. Tymczasem na podstawie takich dowodów nie da się poczynić ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia z punktu widzenia obowiązujących przepisów prawa materialnego i w indywidualnych okolicznościach rozpatrywanej sprawy.

Po pierwsze – brak jest informacji w jakich okolicznościach zostały wydane decyzje towarzystw ubezpieczeń w innych sprawach. Tymczasem towarzystwa ubezpieczeń mają wewnętrzne reguły postępowania i zasady likwidacji szkód. Ich decyzje są uznaniowe, kształtowane swobodnie, uzasadnione często wiadomościami posiadanymi przez nie z urzędu w związku z masową skalą działalności. Przejawia się to w uwidocznionym przez powoda za pomocą przedłożonych dokumentów braku obiektywnych, weryfikowalnych sposobów ustalania wysokości odszkodowania w indywidualnych sprawach.

Po drugie – cenniki widniejące w sieci Internet nie świadczą o tym, że opisane ceny występują faktycznie na rynku lokalnym, a więc że stanowią miarodajne źródło odniesienia. Nadto nie da się na ich podstawie ustalić jakie są konkretne warunki umów których dotyczą, czy są to ceny jedynie w najmie detalicznym, czy też takie same występują w ramach najmu przy likwidacji szkód z OC sprawcy. Wreszcie z cennika R. wynika, że najbliższy oddział tej firmy jest w R., a z cennika B. w ogóle nie wynika na jakim obszarze działa, a w szczególności czy działa w K. i bezpośrednich okolicach.

Po trzecie – sporem w niniejszej sprawie nie była objęta rynkowość stawki stosowanej przez powoda, a to, czy strona pozwana zaoferowała możliwość najmu pojazdu zastępczego po stawce niższej niż stawka powoda oraz to, dlaczego poszkodowany z takiej możliwości nie skorzystał i czy zrobił to z obiektywnie usprawiedliwionych powodów.

Nadto sąd pominął wnioski dowodowe złożone na rozprawie w dniu 8 grudnia 2021 r., a to wobec faktu, że ich złożenie nastąpiło z naruszeniem obowiązku nałożonego na strony zarządzeniem z dnia 22 października 2021 r. (k. 122), a żadna ze stron nie uprawdopodobniła, że nie mogła tych dowodów (wniosków) złożyć na wcześniejszym etapie procesu.

IV.  Rozważania prawne.

Podstawę odpowiedzialności strony pozwanej w niniejszej sprawie stanowi art. 822 § 1, 2 i 4 k.c. oraz art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2021 r., poz. 854 ze zm. – dalej jako ustawa).

Zgodnie z art. 822 k.c. przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony, a uprawniony w związku ze zdarzeniem objętym umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej może dochodzić roszczenia bezpośrednio od ubezpieczyciela.

Jak natomiast wynika z art. 34 ust. 1 ustawy - z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem m.in. zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

Odpowiedzialność samego posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym wynika z treści art. 415 k.c. i art. 435 k.c. w zw. z art. 436 k.c.

Zasada odpowiedzialności w przedmiotowej sprawie nie była zresztą kwestionowana, a strona pozwana odpowiedzialność tę przyjęła na siebie wypłacając odszkodowanie w toku likwidacji szkody.

Odnośnie wysokości należnego odszkodowania, wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 363 § 1 k.c. naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. W kontekście powołanego przepisu trzeba zwrócić jednak uwagę, że naprawienie szkody przez ubezpieczyciela, odpowiadającego w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, może nastąpić tylko poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Suma ta musi pełnić taką samą funkcję jak przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego. Winna wobec tego wyrównywać poszkodowanemu stratę finansową, jaką poniósł w mieniu wskutek zdarzenia wywołującego szkodę.

Przechodząc do zasadniczej części rozważań trzeba przypomnieć, że Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 17 listopada 2011 r. (III CZP 5/11, LEX) przesądził, że odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za uszkodzenie albo zniszczenie pojazdu mechanicznego niesłużącego do prowadzenia działalności gospodarczej obejmuje również celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki na najem pojazdu zastępczego. Co oczywiste, nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być kompensowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (por. art. 354 § 2, art. 362 i 826 § 1 k.c.). W związku z tym na dłużniku ciąży obowiązek zwrotu wydatków celowych i ekonomicznie uzasadnionych, pozwalających na wyeliminowanie negatywnych dla poszkodowanego następstw, niedających się wyeliminować w inny sposób, z zachowaniem rozsądnej proporcji między korzyścią wierzyciela a obciążeniem dłużnika.

Powyższe stanowisko Sądu Najwyższego zostało następnie uszczegółowione i rozwinięte w powszechnie aprobowanej w orzecznictwie sądów powszechnych uchwale z dnia 24 sierpnia 2017 r. (III CZP 20/17, LEX), gdzie wskazano m.in., że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienie było celowe i ekonomicznie uzasadnione.

Trzeba zwrócić uwagę, że w przypadku braku propozycji najmu ze strony ubezpieczyciela, refundacji podlegają koszty najmu pojazdu zastępczego ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez poszkodowanego wynajmujący, pod warunkiem, że przeciwnik procesowy nie podniesie i nie udowodni zarzutu rażącego zawyżenia stawki najmu. Taki pogląd jest ugruntowany w orzecznictwie sądowym i tutejszy sąd również pogląd ten przyjmuje (por. m.in. wyrok SO w Bydgoszczy z dnia 27 sierpnia 2020 r., VIII Ga 377/19, LEX; wyrok SO we Wrocławiu z dnia 25 maja 2016 r., II Ca 1885/15, LEX; wyrok SO w Rzeszowie z dnia 19 listopada 2015 r., VI Ga 282/15, LEX; wyrok SO w Gliwicach z dnia 9 marca 2016 r., III Ca 1977/15, LEX).

Odmiennie przedstawia się sytuacja, gdy towarzystwo ubezpieczeń przedstawi poszkodowanemu (odpowiednio reprezentującemu go pełnomocnikowi) możliwość najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem konkretnych podmiotów współpracujących z ubezpieczycielem. Nie chodzi tu przy tym o skonkretyzowaną ofertę, a wyłącznie o informację o możliwości takiego najmu oraz stawek stosowanych za daną klasę pojazdu. Takie działanie towarzystwa ubezpieczeń powoduje po stronie poszkodowanego obowiązek zweryfikowania uzyskanej informacji i podjęcia czynności celem najęcia pojazdu zastępczego za pośrednictwem towarzystwa ubezpieczeń. Minimalny stopień staranności to bezzwłoczny kontakt z towarzystwem ubezpieczeń albo bezpośrednio z wypożyczalniami z nim współpracującymi - o ile takimi danymi poszkodowany od razu dysponuje. Wynika to z faktu, że na podstawie art. 362 k.c. oraz art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy na poszkodowanym spoczywa obowiązek minimalizacji szkody rozumiany jako zapobieżenie, w miarę możliwości, zwiększeniu się szkody. Nieskorzystanie z najmu pojazdu za pośrednictwem towarzystwa ubezpieczeń bez ważnych powodów, skutkuje przyjęciem, że towarzystwo to nie odpowiada za szkodę w zakresie wykraczającym ponad zaoferowaną przez nie stawkę (por. jako jedne z wielu: wyrok SO w Warszawie z dnia 22 czerwca 2021 r., XXIII Ga 1454/20, LEX; wyrok SO w Łodzi z dnia 7 kwietnia 2021 r., XIII Ga 1656/19, LEX; wyrok SO w Rzeszowie z dnia 8 października 2020 r., VI Ga 558/19, LEX; wyrok SO w Łodzi z dnia 5 czerwca 2019 r., III Ca 240/19, LEX; wyrok SO w Poznaniu z dnia 5 sierpnia 2020 r., II Ca 815/20, LEX; wyrok SO w Szczecinie z dnia 17 listopada 2017 r., VIII Ga 422/17, LEX).

W powołanej wyżej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r. słusznie podkreślono, że nie wszystkie wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane. Istnieje bowiem właśnie wspomniany obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszenia jej rozmiarów. Tym samym wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowanego przez ubezpieczyciela skorzystania z takiego pojazdu, objęte są odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych wyłącznie jeżeli ich poniesienie było uzasadnione szczególnymi okolicznościami i potrzebami poszkodowanego.

W sytuacji procesowej z jaką mamy do czynienia w niniejszej sprawie powód nie zdołał wykazać, że w sprawie zachodziły szczególne potrzeby po stronie poszkodowanego, uzasadniające nieskorzystanie z propozycji zakładu ubezpieczeń, który już na etapie zgłoszenia szkody poinformował powoda drogą elektroniczną o możliwości najmu przez poszkodowanego pojazdu zastępczego za jego pośrednictwem po stawce dobowej wynoszącej 120,00 zł brutto.

Sam poszkodowany w ogóle nie zainteresował się propozycją najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem strony pozwanej, gdyż informacji o takiej możliwości nie otrzymał od powoda bezpośrednio po zgłoszeniu szkody w dniu 13 grudnia 2019 r. Powód skutecznie uniemożliwił uzyskanie przez poszkodowanego owej wiedzy, gdyż zgłaszając szkodę nie podał danych kontaktowych do P. W..

Z drugiej strony sam powód również nie podjął się natychmiastowego kontaktu ze stroną pozwaną w przedmiocie najmu pojazdu zastępczego dla poszkodowanego, a dopiero po otrzymaniu wiadomości z dnia 16 grudnia 2019 r. wystosował do wypożyczalni współpracujących wiadomości e-mail. Takie zaniechanie nie znajduje usprawiedliwienia, biorąc pod uwagę zawodowy charakter działalności powoda oraz fakt występowania w wielu postępowaniach likwidacyjnych i sądowych dotyczących najmu pojazdów zastępczych. Powód nie może się bowiem zasłonić nieznajomością zasad likwidacji szkód z OC sprawców zdarzeń drogowych i procedurą najmu pojazdów zastępczych. Jednocześnie powód za pomocą zeznań świadka J. L. próbował dowodzić, że oczekiwał na kontakt telefoniczny ze strony (...) S.A., który jednak nie nastąpił. Twierdzenie owo pozostaje jednak irrelewantne dla rozstrzygnięcia, skoro przedsiębiorstwo powoda pracuje jedynie od poniedziałku do piątku w godzinach 9:00-17:00, a do kontaktu przy zgłoszeniu szkody podany został telefon służbowy. Organizacja pracy przedsiębiorstwa powoda ze względu na profil działalności powinna zapewniać stałą możliwość kontaktu, a braki w tym zakresie obciążają wyłącznie powoda.

Ponownego zwrócenia uwagi wymaga przytoczona już wyżej okoliczność, że powód zgłaszając szkodę stronie pozwanej imieniem poszkodowanych uniemożliwił bezpośredni i szybki kontakt (...) S.A. z poszkodowanym, podając w miejsce jego danych kontaktowych swoje dane (numer telefonu, adres e-mail, adres przedsiębiorstwa powoda). Tymczasem elektroniczny formularz zgłoszenia szkody wyraźnie rozróżnia dane właściciela pojazdu, zgłaszającego szkodę i osoby kontaktowej, zawierając pola dotyczące wprowadzenia danych kontaktowych każdej z tych osób. Zgłaszający szkodę J. L. wpisał w każdym z pól swoje dane kontaktowe i pozbawił poszkodowanego realnej możliwości wyboru. Skierowane przez wymienionego w dniu 17 grudnia 2019 r. wiadomości e-mail stanowią jedynie nieudolną próbę pozorowania zainteresowania najmem pojazdów za pośrednictwem towarzystwa ubezpieczeń. Treść wspomnianych wiadomości jednoznacznie przesądza, że mają one jedynie stanowić swoiste zabezpieczenie na wypadek procesu sądowego i próbę przerzucenia konsekwencji braku skorzystania z najmu oferowanego przez (...) S.A. na stronę pozwaną.

Sposób działania powoda musi podlegać ocenie z punktu widzenia zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz jaskrawego konfliktu interesów. Skoro powód świadczy na rzecz poszkodowanego najem pojazdu zastępczego, to najem takiego pojazdu przez poszkodowanego za pośrednictwem towarzystwa ubezpieczeń stanowiłby jego szkodę majątkową w postaci braku spodziewanego zarobku. Powyższe tłumaczy wybiórcze i fragmentaryczne przekazywanie informacji poszkodowanemu w zakresie możliwości najmu pojazdu zastępczego za pośrednictwem wypożyczalni współpracujących z (...) S.A. i jednocześnie przedstawianie własnych warunków jako korzystniejszych – wbrew rzeczywistej treści umowy łączącej powoda z poszkodowanym.

Jak wynika z poczynionych przez sąd ustaleń faktycznych – których w tym miejscu nie ma potrzeby powielać – umowa najmu pojazdu zastępczego zawarta przez poszkodowanego z powodem w żadnym aspekcie istotnym dla poszkodowanego nie była korzystniejsza od warunków oferowanych przez wypożyczalnie współpracujące ze stroną pozwaną.

Mając powyższe na względzie stwierdzić trzeba, że po stronie poszkodowanego doszło do naruszenia przepisów art. 354 § 2 k.c. oraz art. 16 ust. 1 pkt 2 ustawy. Poszkodowany przyczynił się do zwiększenia szkody w zakresie najmu samochodu zastępczego (art. 362 k.c.), a najem obejmujący stawkę wyższą niż 120,00 zł brutto za dobę nie pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem i strona pozwana ponad przytoczoną kwotę odpowiedzialności nie ponosi (art. 361 § 1 k.c.). Powód nie zdołał wykazać, że nieskorzystanie przez poszkodowanego z najmu samochodu zastępczego było uzasadnione szczególnymi oraz rzeczywistymi okolicznościami i potrzebami poszkodowanego.

Z podanych powodów sąd orzekł jak w pkt. I wyroku.

V.  Koszty postępowania.

O kosztach procesu sąd orzekł w pkt. II wyroku na podstawie art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc. Powoda jako stronę przegrywającą sprawę w całości obciąża obowiązek zwrotu na rzecz przeciwnika procesowego kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Na koszty te w łącznej wysokości 968,00 zł złożyły się kwoty: 68,00 zł opłat skarbowych od pełnomocnictw (4 x 17,00 zł) oraz 900,00 zł wynagrodzenia pełnomocnika procesowego, obliczonego od wartości przedmiotu sporu.

Sędzia Rafał Skowron

Sygn. akt I C 130/21

ZARZĄDZENIE

- odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.

B., dnia 5 stycznia 2022 r.

Sędzia Rafał Skowron